Politeia
- Gegevens
- Gemaakt op woensdag 07 juni 2017 17:00
- Laatst bijgewerkt op zondag 13 mei 2018 12:52
- Gepubliceerd op woensdag 07 juni 2017 17:00
- Hits: 2622
Politeia in het Nederlands vertaald als de Staat of republiek, is een boek van de Griekse filosoof Plato. Plato zocht naar een manier om mensen tot een vervuld leven te laten komen. Hij brak zich daarom het hoofd over begrippen zoals rechtvaardigheid, goedheid, vriendelijkheid, liefde en schoonheid. Hij vond dat je deze begrippen beter kunt bestuderen en tot hun recht kunt laten komen door de samenleving te bestuderen en te hervormen. Plato werd geboren in de stadstaat Athene, Griekenland, in die tijd een democratische samenleving.Hij was teleurgesteld in de democratie omdat hij daar demagogie, populisme, mooipraterij, onbehoorlijk bestuur, corruptie, en baantjesjagers waarnam. Hij was getraumatiseerd omdat zijn vriend en leermeester Socrates die hij zag als de zachtaardigste aller mensen door de democratische bestuurders ter dood werd gebracht omdat hij een slechte invloed op de jonge mensen van Athene zou hebben en hun geloof in de goden ondermijnde.
Plato wild niet alleen meer helderheid verkrijgen over filosofische vraagstukken zoals rechtvaardigheid maar hij wilde ook een betere samenleving scheppen als de Atheense democratie. Plato beschrijft in Politeia een utopische samenleving, de daarbij behorende constitutie en geloof in een hogere macht. Een samenleving die Rechtvaardigheid mogelijk zou maken. Een nadere bestudering van Politeia leert ons dat Politeia, in Plato's ogen, een samenleving is waar iedereen eenvoudig leeft .
Een samenleving zoals Plato die in Polteia schetst kent drie soorten individuen: Burgers: mensen met een beroep die het mogelijk maakt dat de samenleving functioneert en niets te kort komt. Het tweede soort individu zal soldaat zijn. Soldaten die als taak hebben de samenleving te beschermen tegen aanvallen van buitenaf. Het derde soort individu dient volgens Plato de bestuurder te zijn.
Elk individu, burger, soldaat of bestuurder zal dat gedurende zijn hele leven zijn. Het enige criterium dat voor een bestuurder belangrijk is, is dat hij hiervoor geschikt moet zijn. De toekomstige bestuurders van deze samenleving zullen voor deze taak een lange (tientallen jaren) opleiding met zware examens dienen te volgen. Erfelijkheid of vriendjespolitiek spelen geen rol bij de uiteindelijke keuze voor een bestuurder. Bestuurders moeten deze positie niet ambiëren om aanzien, geld of invloed maar uitsluitend met de ambitie een adequaat dienend bestuurder te zijn. De verwekking van kinderen dient volgens Plato alleen te gebeuren door gezonde mannen en vrouwen van een bepaalde leeftijd, die door de staat(bestuurders) aan elkaar gekoppeld worden. Bij de geboorte worden baby's op hun gezondheid beoordeeld. Alleen de gezonde baby's blijven leven.
De baby's die buiten deze geschikte leeftijdsrange van mannen en vrouwen vallen worden geaborteerd of bij de geboorte gedood.
Plato beschrijft in Politeia ook dieetregels die voor kinderen en alle volwassen zouden moeten gelden.
Plato's doel was zo gezond mogelijke mensen geboren te laten worden. De kinderen worden in Politeia niet door hun biologische ouders opgevoed maar worden gehuisvest in scholen.
Meisje en jongens dienden samen onderwezen te worden en dezelfde lichamelijke oefening en militaire training te krijgen. Meisjes dienden ook dezelfde schifting te ondergaan als jongens en indien bekwaam zouden ook zij bestuurder, soldaat of kunnen worden. Plato wilde de mensen in zijn samenleving zo puur, vriendelijk en eerlijk mogelijk te laten zijn, door hun af te schermen van allerlei invloeden die hen zouden kunnen bederven. In de staat mochten daarom geen toneelspelers toegelaten worden omdat toneelspelers ook slechte karakters uitbeelden.
Ook de verhalen van Homerus en en Hesiodes mochten in de staat niet gelezen of verteld worden. Homerus toont de goden in al hun glorie maar ook in al hun achterbaksheid en wreedheid. Slechte voorbeelden dus voor de burgers vande staat. Hoewel Plato waarschijnlijk niet in de Griekse goden geloofde, vond hij dat de mensen in zijn samenleving overtuigd moesten worden van de mythe dat god drie soorten mensen geschapen heeft: bestuurders, soldaten en burgers. Het begrip rechtvaardigheid vormt de leidraad van Politeia. Binnen het kader van deze rechtvaardigheid dient iedereen de taak te doen waarvoor hij of zij het meeste aanleg heeft. In het uitoefening van je taak dien je anderen niet te hinderen. Een samenleving die sober en matig is
Een gematigd sober leven leiden is volgens Plato de sleutel tot een gezond en vervuld leven. Met gematigdheid bedoelt hij dat je als mens moet zoeken naar waar je krachten en belangstelling. Hij bedoelt hiermee je sociale vermogens en interesses. Je vermogen om na te denken en kennis te verwerven en je belangstelling op dat vlak. De een heeft aanleg boer te zijn, de ander aanleg om verpleegkundige te zijn etc. Harmonische muziek hoort bij de opleiding omdat harmonische muziek een evenwicht in klanken en maatvoering inhoudt. Het is voor een individu zaak om zijn talent te ontwikkelen en niet door te schieten in alleen maar vakmatig bezig zijn of alleen maar willen genieten. Een evenwicht zoeken en vinden in samen hebben en zijn wat men en wij eigen is en zijn.
Ook in de samenleving wordt naar evenwicht en maatvoering gezocht. Roddelen hoort niet in een dergelijke samenleving thuis echter ook niet onbedaarlijk lachen. Eigenlijk is elke onmatigheid uiteindelijk slecht voor het individu en slecht voor de samenleving vindt Plato Overwegingen:
Het is duidelijk dat Plato het goed met mensen voorheeft. Hij wil mensen beschermen tegen onrecht, onderwerping, armoede, ongezondheid, oorlog, onbalans etc. Wie wil dat niet.
Plato realiseert zich dat mensen niet vanzelf tot een vervuld leven zullen komen. Ondanks dat iedereen gezond wil leven, conflicten wil voorkomen en harmonieus wil leven lukt dat niet. Bijvoorbeeld doordat de maatschappij dat moeilijk maakt, het gezin waar je geboren bent, de politieke doctrine waaraan je onderworpen bent. Dat was ten tijde van de oude Grieken zo en nu niet veel anders. Om tot een vervuld harmonieus vredig leven te komen, zegt Plato niet: "Verbeter de wereld; begin bij jezelf maar schetst een samenleving, waar mensen in harmonie en gezondheid in vrede zullen samenleven. Wie zal zo'n wereld niet wensen? Politeia is niet zomaar een poging een schets van een harmonieuze samenleving te schetsen. Politeia is een doorwrocht werk. Niet alleen doorwrocht maar nog steeds leest Politeia alsof het vandaag is geschreven
Je moet er echter wel het nodige voor over hebben wanneer je Plato's Politeia bestudeert: Censuur bijvoorbeeld en een dogmatisch geloof en "als je voor een dubbeltje geboren bent wordt je nooit een kwartje".
Bij mij roept Plato's Politeia Politeia, de associatie op met de samenlevingen die Huxley en Orwell schetsen in "Brave New World" en "1980". Een wereld die met alle goede bedoelingen het beeld oproept van van een enorm betuttelende samenleving. Burgers, soldaten en bestuurders worden geprogrammeerd hun taken zo zorgvuldig en deskundig mogelijk uit te oefenen zonder elkaar daarbij te mogen hinderen of met elkaar te wedijveren. Alles moet in harmonie.
Allerlei regels en beperkingen moeten dat mogelijk maken. Inmiddels weten wij wel dat regels vaak niet voor niets, "regeltjes" genoemd worden. Hoe meer alles gereguleerd is, hoe meer de individuele kwaliteiten en belangstelling gekooid worden. Uiteindelijk zal ook het kritisch filosoferen daardoor aan banden gelegd worden. Terwijl dat juist Plato's bedoeling nooit is geweest. Literatuur
Russel, Bertrand. Geschiedenis der Westerse filosofie. Servire B.V., Katwijk aan zee. (1981)
Durant, Will. van Socrates tot Bergson. Salamander, 1968. websites:
Vertaling van Politeia in PDF © Copyright 2003 - Stichting Ars Floreat – www.arsfloreat.nl - (Plato - Politeia)