Plancktijd

  • Afdrukken
Gegevens
Gemaakt op zaterdag 14 juni 2025 09:45
Laatst bijgewerkt op donderdag 18 september 2025 13:36
Gepubliceerd op zaterdag 14 juni 2025 09:48
Hits: 240
Max Planck (1858-1947), een Duits natuurkundige introduceerde in 1899 een systeem van “natuurlijke eenheden” dat gebaseerd is op universele constanten die door experimenten bevestigd waren zoals: de lichtsnelheid "C", de zwaartekracht "G" en de gereduceerde Planckconstante (ℏ). Deze natuurlijke eenheden werden bekend als de Plancklengte en de Plancktijd. Wat is de Plancktijd? De Plancktijd is de tijd die het licht nodig heeft om één Plancklengte af te leggen in een vacuüm: Dat is een niet voor te stellen kwantumfractie van een seconde. De Plancktijd is daaree de kortste tijdseenheid waarin de natuurkunde kan spreken over gebeurtenissen.

Waarde:
tP ≈ 5,39 × 10−44 seconden

Dat is een onvoorstelbaar korte tijd.

Fysieke betekenis

De Plancktijd markeert het vroegste moment na de oerknal waarover onze huidige natuurkundige theorieën een uitspraak kunnen doen. Voor tijden korter dan de Plancktijd (t < tP) verwachten natuurkundigen dat ruimte, tijd en zwaartekracht niet meer beschreven kunnen worden zoals we nu gewend zijn.

De Plancktijd volgt uit het combineren van fundamentele natuurconstanten:

  • tP – de Plancktijd, de kortst denkbare betekenisvolle tijdsduur in de natuurkunde
  • ℏ – De planckconstante is: h≈6,62607015×10−34J\cdotps
  • ℏ – de gereduceerde Planckconstante (h / 2π), uit de kwantummechanica
  • G – de zwaartekrachtsconstante, afkomstig uit de algemene relativiteitstheorie
  • c – de lichtsnelheid in vacuüm (ongeveer 299.792.458 meter per seconde)
Via deze constanten krijg je:

tP = √(ℏG / c⁵)

Waarom zeggen we: "we kunnen niet onder de Plancktijd kijken"?

Omdat onze huidige theorieën over zwaartekracht en de lichtsnelheid daar falen:

  • De algemene relativiteitstheorie beschrijft zwaartekracht op grote schaal, maar niet op kwantumschaal.
  • De kwantummechanica beschrijft het gedrag van de kleinste deeltjes, maar zonder zwaartekracht.
Op de schaal van de Plancktijd zouden beide theorieën moeten samengaan, maar we hebben nog geen sluitende theorie van kwantumzwaartekracht.

Is de Plancktijd een natuurkundige grens of een wiskundige afspraak?

Je kunt stellen dat de Plancktijd vooral een conceptuele grens is — een soort stilzwijgende overeenkomst tussen natuurkundigen en wiskundigen. Niet omdat het niet mág, maar omdat het niet zinvol is om daaronder te rekenen zolang we geen betere theorie hebben.

Of anders gezegd:

"De Plancktijd is de grens waar wiskunde en fysica elkaar de hand schudden en zeggen: tot hier en niet verder – tot we meer weten."

Wat als we toch onder de Plancktijd willen kijken?

Dan hebben we een nieuwe theorie nodig. Kandidaat-theorieën voor kwantumzwaartekracht zijn onder andere:

  • Snaartheorie
  • Loop quantum gravity
  • Causal set theory
Maar geen daarvan is experimenteel bevestigd.

Samenvatting

De Plancktijd is:

  • de kleinste tijdseenheid met betekenis binnen onze huidige natuurkunde
  • een grens waarbuiten onze modellen hun voorspellende kracht verliezen
  • een product van wiskundige afleiding met natuurconstanten
  • geen absolute grens in de werkelijkheid, maar een grens van begrip