Donut Economie: inleiding

• 

Gegevens

Gemaakt op maandag 16 april 2018 16:32

Laatst bijgewerkt op vrijdag 22 december 2023 23:47

Gepubliceerd op maandag 16 april 2018 16:32

Hits: 8019

Doughnut Economics

Seven Ways to Think Like an 21-st Economist
Kate Raworth
London, Random House Business Books, (2017)

Gaat dit echt over economie?

Wat doet een artikel over economie , op een website, die grotendeels gewijd is aan de behandeling van psychotische stoornissen? Schoenmaker blijf bij je leest, luidt het spreekwoord. Wat hebben patiënten met een psychotische stoornis en hun hulpverleners aan een artikel over economie? Economie die niet gaat over een kasboekje met de dagelijkse uitgaven maar economie van de hele aarde.

Beste patiënten en hulpverleners; dagelijks worden jullie keihard geraakt door de economie. Jullie hebben te maken met lange wachtlijsten door bezuinigingen in de zorg. Jullie hebben te weinig zorg omdat de zorgverzekeraar, een marktpartij is geworden en wil dat de hulpverlener, elke activiteit die verricht wordt, opschrijft en in rekening brengt. Zorg is een product geworden. De hulpverlener is een FTE en de patiënt is een kostenpost.
Het is niet makkelijk uit te komen met een uitkering. De kans dat je als patiënt dakloos wordt of in een penitentiaire inrichting belandt, is groot, want veel ziekenhuisplaatsen voor psychiatrische patiënten zijn gesloten. Je ziet op het nieuws een ziekenhuis failliet gaan en binnen 2 dagen gesloten worden. De patiënten worden nog net niet per pakketpost naar een andere noodlijdende ziekenfabriek gestuurd.
Mensen die in een ziekenhuis werken, zijn laten we wel wezen, mensen die kwetsbare zieken, de beste zorg willen geven. Beschermt de samenleving de zieken en deze idealisten?
Ontwaakt. Wanneer een politicus het heeft over: “wij met zijn allen”, over wie heeft ie het dan eigenlijk? Het gaat niet meer over zorg maar over efficiëntie. Meer met minder maar uiteindelijk is het voor de patiënt altijd minder.
Misschien heb je geen vast werk maar flex-werk of ben je ZZPer in de zorg. Je hoort dat er wordt gesproken over te lage salarissen bij de zorg, de politie, het onderwijs en het tekort aan leerkrachten en verpleegkundigen etc. Je ziet de regering miljarden uitgeven aan banken, het bedrijfsleven en aan Europa.
In de media worden wij overweldigd met wereldwijde conflicten, vluchtelingenstromen, klimaatcrises, economische crises en tegenwoordig breed uitgemeten "nepnieuws". Wat is werkelijk waar en wat niet? Als patiënten wordt je bovendien geconfronteerd met de ellende van het ziek-zijn. Er lijkt dan niet veel anders over te blijven dan terugtrek gedrag wat ook niet leidt tot je prettiger voelen. Ook bij burgers zie je terugtrekgedrag door bijvoorbeeld niet te gaan stemmen.
Je kunt jezelf beschouwen als een marionet met geen zeggenschap of controle maar je kunt ook stap voor stap grip krijgen, op de wereld om je heen en er actief en op je eigen manier, deel aan nemen. Ik hoop dat dit artikel over de wereldeconomie helpt, de verwarring die door de media over ons wordt uitgestort, tegemoet te treden met een stukje kennis, overzicht en hoop dat het toch allemaal goed zal komen. Kennis is macht, vergeet dat niet.

Kate Raworth

De Oxford econome Kate Raworth, heeft in 2017 een briljant boek gepubliceerd, waarin zij niet alleen de dreiging van de teloorgang van de aarde en zijn bewoners door de klimaatcrisis en ongelijke verdeling van welvaart beschrijft maar ook in welke richting ecomen en wij mensen de oplossing moeten zoeken. Haar boek "Doughnut Economics", blinkt uit door een heldere uitleg. Belangrijker nog, Raworth wijst naar een hoopvol pad wat de mensheid kan volgen om zichzelf en de aarde te redden. Neem er via dit artikel kennis van en kijk wat u er mee kunt doen.
in 2018 is "De Donut Economie" in het Nederlands als paperback en ook als luisterboek verschenen. In het Engels en Nederlands zijn er op het internet al vele artikelen aan gewijd.
Een heldere kennismaking met de “Donut Economie” van Kate Raworth is deze uitzending van Tegenlicht van de VPRO.
Daar er bij het verschijnen in 2017, nog geen Nederlandse vertaling van de "Donut Economie" bestond, heb ik mij gewaagd aan deze inleiding en een samenvatting per hoofdstuk. Onder deze inleiding, vindt u de verwijzingen naar de samenvatting van de Donut economie per hoofdstuk.

Wie wil er nu econoom worden?

Raworth begint haar boek met de opmerking, dat er genoeg jonge economiestudenten zijn die willen helpen, de klimaatcrisis op te lossen en een eind willen maken aan armoede en ontbering op de wereld. Er is een besef van de noodzaak te komen tot een betere verdeling van middelen op de wereld. Zij lopen echter op de universiteit aan tegen verouderde economische modellen die niet gericht zijn op het brengen van welvaart en welzijn voor iedereen. Met de raadgevingen in haar boek, hoopt Raworth de economen van de 21ste eeuw, een hart onder de riem te steken en instrumenten te geven, hun idealen te verwezenlijken.

Ratsmodee of uitvoeren van een idee
De aarde en wij mensen gaan naar de ratsmodee. Dat klinkt vertrouwd in de oren? Bij het einde en begin van een millennium zijn er immers altijd onheilsprofeten die het einde der tijden aankondigen. Deze keer zijn er echter niet zoals in het jaar duizend, profeten aan het woord maar gerenommeerde wetenschappers wereldwijd. Biologen, ecologen, meteorologen, zeebodemonderzoekers, gedrag- en microbiologen, geologen, chemici, klimaatwetenschappers, economen en ruimtevaarders, zien het misgaan met het ruimteschip aarde waarvan wij, de mensheid, de flora en fauna afhankelijk zijn. Ook zij roepen: "bekeert u voor het te laat is."

Het klimaat verandert?

Wat is er aan de hand? Het klimaat verandert. De temperatuur op aarde gaat omhoog door de CO2 -uitstoot bekend als broeikasgas. Dit gas vormt een steeds dikkere deken om de aarde. De warmte van de stralen van de zon, kan hierdoor niet weg. Net als in een broeikas stijgt de temperatuur. Gevolgen daarvan zijn opwarming van de oceanen, smelten van gletsjers en poolkappen en stijging van de zeespiegel. Dat alles heeft invloed op het klimaat, en de flora en fauna met als gevolg droogtes, enorme bosbranden maar ook overstromingen.
Klimaatsceptici dat zijn mensen die de invloed van de mens op het klimaat klein achten en relativeren, wijzen er op dat planten CO2 opnemen en dus de effecten van klimaatverandering dempen. Wetenschappers zijn het erover eens dat planten en bomen hebben geprofiteerd van de stijgende CO2-niveaus. Onderzoek bevestigt dat planten en bomen de afgelopen decennia meer bladeren kregen. Een 20 jaar lopende veldstudie, in de Amerikaanse staat Minnesota, waarbij grassen aan hogere CO2 werden blootgesteld, suggereert echter dat we daar niet op kunnen blijven rekenen.
Naast uitstoot van broeikasgassen is er ook chemische vervuiling, vervuiling van lucht, grond, grondwater en verzuring van oceanen. Landbouwgronden, gaan in toenemende mate verloren door verzadiging met kunstmest. Dit heeft ook gevolgen voor de hoeveelheid zoet water en drinkwater. Fossiele brandstoffen, ertsen en zeldzame metalen raken uitgeput door intensief gebruik. Er is verlies van : de soortenrijkdom van planten dieren, insecten en vissen. er is sprake van een toenemende onleefbaarheid voor mensen, flora en fauna.
Voor een belangrijk deel, is de mensheid en het functioneren van de economie de oorzaak van deze ontwikkelingen.
Gezien het tempo waarin het klimaat achteruitgaat en de verdeling van welvaart steeds schever raakt, zegt econome Kate Raworth in haar boek, ”de Donut Economie”, dat de oplossingen voor het duurzame welzijn van de mensheid en de aarde nog in deze eeuw gevonden moeten worden.

Invloed van economie op klimaat en verdeling van welvaart

Kate Raworth laat zien dat de manier waarop de huidige economie functioneert, niet leidt tot een verbetering van klimaat en verdeling van welvaart. Sterker, de manier waarop de economie functioneert, is juist een van de belangrijke oorzaken, van de toenemende onleefbaarheid van de aarde en lijdt tot een toename van de ongelijke verdeling van welvaart.
Raworth wijst op de nadruk die veel landen wereldwijd leggen op de jaarlijkse groei van het het bnp of bruto nationaal product.
Het probleem dat mensen en hun organisaties hebben is, dat men geneigd is zich te richten op één waarheid en één werkwijze. Economen en politici, die aanhangers zijn van het kapitalisme, richten zich volgens Raworth vooral op de groei van het BNP en de markteconomie. De andere belangen: het streven naar verdeling van welvaart voor alle mensen, de zorg voor elkaar, de zorg voor de gemeenschap, de zorg voor de aarde en de zorg voor rechtvaardigheid, krijgen door deze eenzijdige gerichtheid, volgens Raworth naar verhouding onvoldoende aandacht. Het een gaat ten koste van het andere. Raworth constateert dat de markteconomie en de gerichtheid op groei van het BNP niet leidt tot een betere verdeling van welvaart of een beter milieu. Zij vergelijkt de groei van het BNP en de markteconomie eerder met een koekoeksjong dat de kleinere andere vogels geheten, “verdeling van welvaart” en “zorg voor milieu”, het nest uitduwt.

Communisme is ook geen oplossing

In haar boek “de Donut Economie heeft Raworth geen plaats ingeruimd voor een communistische aanpak om te komen tot een betere verdeling van welvaart over alle mensen rekening houdend met de aarde. Het woord communisme komt in haar boek zelfs helemaal niet voor. Wel ruimt zij een plaats in voor gemeenschappelijke voorzieningen zoals nutsbedrijven door haar de “commons” genoemd.
Toch wil ik enkele korte opmerkingen naken over het communisme. Uit de geschiedenis en economielessen herinner ik mij, de landen waar het communisme vaste voet aan de grond kreeg, zoals de voormalige Sovjet-Unie, China en Cuba. In deze landen probeerde men verdeling van welvaart te creëren, door onderdrukking en dwang van een centraal bureaucratisch communaal systeem. Particulier bezit werd afgeschaft, het inkomen genivelleerd en landbouw en industrie, centraal gestuurd door meerjarenplannen. Individueel particulier initiatief werd ontmoedigd.
Binnen dat systeem, was er weliswaar meer gelijkheid van inkomen, voldoende huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs maar ontstonden voedseltekorten en hongersnoden voor de bevolking. Het lukte niet voldoende voedsel te produceren. Daarnaast kon men zich als individu niet vrijelijk politiek, religieus, spiritueel en cultureel uiten.
Ook het communisme heeft nooit in harmonie geleefd met de mogelijkheden en grenzen van de aarde

De economie als een donut

Raworth wijst op een aantal plausibele uitvoerbare mogelijkheden, die wanneer ze uitgevoerd worden, leiden naar het door haar beoogde doel:
Alle mensen op aarde voorzien van een “sociaal fundament”, voldoende voeding, onderdak, gezondheidszorg, veiligheid, werk, zorg, onderwijs, politieke invloed, aandacht voor elkaar en in een klimaat, bevrijd van vooroordelen, te zijn wie ze zijn.
Een sociaal fundament, in harmonie met de natuur en de mogelijkheden die de aarde biedt: Raworth noemt dit het “ecologisch plafond”. Dat betekent behoud van stabiliteit van het klimaat, behoud van biodiversiteit, Levensvatbare zeeën die niet verzuurd zijn, flora en fauna binnen een niet chemisch vervuild milieu, geen overbemesting door landbouw, behoud van voldoende landbouwgronden, een schone lucht, behoud van voldoende zoet water, en terugdringen van de CO2 uitstoot. Deze doelen die ook door de VN worden nagestreefd, brengt Raworth samen in een overzichtelijk richting gevend model, waaruit de urgentie voor iedereen die dit model ziet meteen duidelijk is. Het model heeft de vorm van een donut, vandaar “Donut economie”.
Zij stelt dat het doel van de economie moet zijn, dat alle aardbewoners voldoende voedsel hebben, drinkwater, sanitair, onderdak, medische voorzieningen, scholing en politieke invloed. Alle aardbewoners dienen zich te bevinden in de veilige suikerzoete ring van de donut. Vermeden dient te worden dat hen dit sociaal fundament ontzegd wordt en dat zij terechtkomen in het gat van de donut. Al met al wordt het aantal mensen wat nog niet binnen de suikerzoete ring van de donut zit, geschat op 2 miljard.

De buitenste ring van de donut(het ecologisch plafond) ziet Raworth als de uiterste mogelijkheden die de aarde biedt. Zodra de buitenste ring van de donut wordt aangetast, worden de aardse bronnen overbelast.
Door de economie te focussen op het welzijn van alle aardbewoners: mensen, dieren, planten, grond, lucht en oceanen, moet je ook rekening houden met dit alles.
Raworth verwijst naar de natuur die al miljoenen jaren een ecologisch evenwich en een kringloop handhaaft. Dat betekent dat alles wat door mensen geproduceerd wordt, - denk aan de plastic soep in de oceanen en denk aan milieuvervuiling - niet meer weggegooid moet worden maar duurzaam terug moet kunnen vloeien voor hergebruik.
Raworth geeft vele voorbeelden die nu nog kleinschalig zijn, hoe de donut economie mogelijk gemaakt kan worden.

In een uitgebreidere versie van de donut laat Raworth door middel van actuele gegevens van de VN zien dat op alle door de VN genoemde gebieden nog hard gewerkt moet worden om alle mensen een sociaal fundament te bieden.

Verder laat dit model zien dat de grenzen van de aarde reeds overschreden worden. Er is verlies van landbouwgronden door verzadiging met stikstof en fosfaten, verandering van klimaat en verlies van biodiversiteit.

Dit donutmodel van de economie zoals zij nu is en zou kunnen zijn, is een van de belangrijkste verdiensten van Raworth:
Iedereen, kind of volwassene, arm of rijk en hoog of laagopgeleid, ziet in één oogopslag, waar de grenzen van de aarde overschreden worden en hoe groot, en welke de problemen zijn van de mensen die onvoldoende sociaal fundament hebben. Hiermee is ook de noodzaak in beeld wat er moet gebeuren om het welzijn van alle mensen in harmonie met de aarde, te verbeteren.
Wat de donut zoals boven getoond, echter niet laat zien is het probleem van de ongelijke verdeling van rijkdom en middelen tussen mensen en volken op de wereld.
Wat de donut van Raworth ook niet laat zien is dat de huidige middelen en rijkdom op aarde meer dan voldoende zijn om alle mensen op aarde van een sociaal fundament te voorzien. Dat geeft aan dat de mensen op aarde in zijn totaliteit meer gebruiken. Dan zij nodig hebben en alleen daarom nu al de aarde onnodig hoog belasten.

Hoe hebben de mensen hun vermogen onderling verdeeld

Hieronder een model van de donut dat laat zien hoe de mensen op aarde hun vermogen hebben verdeeld. Deze cijfers in deze donut zijn gebaseerd op een rapport van Credit Suisse uit 2017. Credit Suisse schatte het totale vermogen op aarde in 2017 op 280 triljoen dollar.
De binnenste ring van deze donut met de blauwe percentages en de verschillende tinten groene vakken verwijst naar het procentuele deel van de mensheid. In de buitenste ring met corresponderende tinten groen is te zien welk procentueel deel(oranje gekleurde cijfers) van het totale vermogen in handen is van het procentuele deel van de mensheid in de binnenste ring.
Te zien is bijvoorbeeld dat 1% van de mensheid 46% bezit van deze 280 triljoen dollar en dat in tegenstelling daarmee 70% van de mensheid slechts beschikt over 3% van deze 280 triljoen dollar. Deze onevenwichtige verdeling van het totale vermogen van de mensheid wordt steeds groter in het voordeel van de rijkste 1% van de mensheid.
Hoe zit het dan met de minder gefortuneerde mensen? Wanneer je de andere cijfers van Credit Suisse hieronder bekijkt dan zie je dat wanneer je het totale vermogen van de aarde(Hiermee wordt bedoeld het huishoudelijk vermogen, het vermogen van landen en het vermogen van bedrijven) over alle volwassenen op aarde zou verdelen, elke volwassene over een vermogen zou kunnen beschikken van $56540,- Armoede en ontbering is een kwestie van een inadequate verdeling. Tegelijkertijd is duidelijk dat alle volwassenen en kinderen, bij een evenredige verdeling, meer zouden bezitten dan zij nodig hebben

Er zijn rijke landen en arme landen. De migratiestroom van de Afrikaanse landen naar de Europese landen is een van de symptomen van deze ongelijke verdeling.

Binnen landen Hoe rijk ze ook zijn, is er ook sprake van ongelijke verdeling tussen burgers. De voedselbanken zijn hier een symptoom van.
Het grootste deel van het huishoudelijk vermogen is in Noord Amerika. Wanneer je dit vermogen eerlijk over alle volwassen Noord Amerikanen zou verdelen dan zou elke volwassen Amerikaan $374,869,- bezitten.
Echter 63% van de gezinnen in de V.S is volgens het zakenblad Forbes niet in staat een tegenslag van $500,- op te vangen. Dat betekent dat zij niet in staat zijn een kapotte koelkast te vervangen of niet in staat zijn noodzakelijke medicijnen te kopen. Ook in de VS is het dus met de welvaart van de meeste mensen slecht gesteld. Urban Institute meldde in 2018 zelfs dat 39.4% van de gezinnen in de VS in een jaar tijd tot wel drie keer problemen hadden voldoende voeding te kopen.

De verdeling van voedsel

795 Miljoen mensen hebben een ernstig tekort aan voeding. Er gaan meer mensen dood door honger dan aan oorlogsconflicten, hart- en vaatziekten, kanker, AIDS, malaria en tuberculose bij elkaar. Dit is in sterk contrast met het overgewicht in de westerse wereld, waarmee ruim 1,5 miljard mensen kampen. Op wereldschaal zou het probleem van obesitas ofwel het teveel consumeren van voedsel, de honger kunnen oplossen, Het populair wetenschappelijk programma Xenius van de Duitse omroep maakte in september 2020 bekend dat elke Inwoner van Duitsland elk jaar 75 kg voedsel weggooit. Dat is in Duitsland elk jaar meer dan 6 miljard kilo hoogwaardige verspilde levensmiddelen die veel soelaas hadden kunnen bieden bij een ander deel van de mensheid. Het is echter ook een enorme verspilling van productie en transportmiddelen en onnodige co2 uitstoot.
Het consumptiepatroon in de westerse wereld, is voor een belangrijk deel gebaseerd op dierlijk eiwit- en energierijk voedsel. Het leidt ook tot verspilling van voedsel. Wereldwijd leeft ongeveer twee derde van de landbouwdieren in de intensieve veehouderij. De dieren groeien op in een systeem dat gericht is op snelle groei en hoge opbrengst en is daarvoor afhankelijk van granen en soja. Deze gewassen bevatten veel voedingsstoffen en kunnen ook direct door de mens gegeten worden. In plaats daarvan worden ze op grote schaal gevoerd aan de landbouwdieren. Meer dan 90% van de sojameel en 60% van de mais en gerst wordt gevoerd aan dieren. Op deze manier draagt de vee-industrie bij aan de ongelijke verdeling van voedsel in de wereld. Raworth wijst in hoofdstuk 5 van de Donut economie op de noodzaak van een evenwichtige verdeling van welvaart.

Hoe is in Nederland de welvaart verdeeld?

Vereniging van Nederlandse voedselbanken: Geplaatst op 20 augustus 2019 door Pien de Ruig In de eerste helft van 2019 hielpen de voedselbanken 8 % meer huishoudens dan in dezelfde periode van voorgaande jaar. Het aantal kinderen steeg met bijna 7%. Er zijn grote lokale verschillen voor wat betreft de hoeveelheid beschikbaar voedsel.

Volgens het CBS(2014) loopt 1 op de 8 Nederlanders risico op armoede, sociale uitsluiting, ernstige materiële deprivatie en/of maakt deel uit van een huishouden met een lage werkintensiteit.
Misschien spreekt het volgende meer tot de verbeelding. In 2002 werd de eerste voedselbank opgericht. Inmiddels zijn er 166 voedselbanken.
60% van de Nederlandse huishoudens verdient beneden modaal.30% van de Huishoudens heeft een inkomen boven modaal. Iets meer dan 1,5% van de huishoudens heeft een inkomen van 4,5 keer modaal. In 2001 was dit nog 4 keer modaal. Nederland voegt zich hier in de wereldwijde trend dat de 1% rijksten, steeds rijker worden t.o.v. het gemiddelde.

De internationaal meest gebruikte meting voor ongelijkheid is de Gini-coëfficiënt. De waarde hiervan varieert tussen 0 (0=iedereen heeft een gelijk inkomen) en 1 (1=een huishouden beschikt over het volledige inkomen, de rest heeft niets).In Nederland is de ginicoëficient van de inkomens 0,28.

26% Van de Nederlandse huishoudens heeft een schuld of geen eigen vermogen.
In Nederland hebben volgens de (Nederlandse Schuldhulproute) NSR-initiatiefnemers zo'n 1,4 miljoen huishoudens risicovolle schuld waarvan 600.000 huishoudens problematische schulden hebben. Dit gaat in de meeste gevallen om betalingsachterstanden bij de Belastingdienst, verhuurders, nutsbedrijven, openstaand boetes en zorgverzekeraars. Gemiddeld hebben deze gezinnen meer dan 40.000 euro schuld. Deze problematische schulden vormen niet alleen een grote last voor de individuele leden van deze gezinnen maar zijn ook moeilijk oplosbaar omdat maar een klein gedeelte toegelaten wordt tot de schuldhulpverlening. Een groot gedeelte niets met deze schulden kan. 30% van de schuldenaren zijn laaggeletterd en 19% daarvan is verstandelijk beperkt en 19% van de mensen met problematische schulden lijden aan psychiatrische ziektes.
Problematische schulden beginnen vaak met betalingsachterstanden. Circa 2,3 miljoen huishoudens kampen met structurele betalingsachterstanden.

50% van de Nederlandse huishoudens beschikt over een vermogen van iets boven 0 tot €150000. 125000 Huishoudens hebben gemiddeld een vermogen van meer dan 3 miljoen euro. Zij bezitten 35 procent van het totale vermogen.
Begin 2014 was 85 procent van het vermogen in handen van de twintig procent meest vermogende huishoudens. Vier vijfde van de huishoudens verdeelde dus de overige 15 procent, waarvan een aanzienlijk deel schuld had.
De twintig procent hoogste inkomens beschikten in 2014 over 37 procent van het totale inkomen.

Noodzaak evenwichtige verdeling van welvaart

In landen waar grote inkomensongelijkheid is, is er ook een grote beschadiging van het sociale weefsel van de samenleving. Er zijn meer tienerzwangerschappen, meer psychiatrische ziektes, meer overgewicht, meer alcoholisme en drugsgebruik, meer gevangenen, meer school drop-outs, een lagere opkomst bij verkiezingen en er is een geringere sociale cohesie.

Door ongelijkheid in welvaart wordt de democratie in gevaar gebracht. Dit is nergens zo duidelijk als in de Verenigde Staten waar in 2015, 500 miljardairs woonden. Miljardairs die zich bemoeiden met beïnvloeding van de verkiezingen.
Deze bemoeienis uitte zich niet alleen in financiering van verkiezingscampagnes. Trump-financier Robert Mercer aangestuurd door Trump-adviseur Steve Bannon, kon onder valse voorwendselen aan de Facebook-gebruikersprofielen komen van 50 miljoen Amerikaanse kiezers, zonder dat zij er weet van hadden. Deze gedetailleerde persoonlijkheidsgegevens waren bedoeld om de kiezers te bestoken met gerichte psychologische boodschappen om hun stemgedrag te beïnvloeden.
Hoe meer ongelijke verdeling van welvaart hoe meer onderling wantrouwen er groeit, hoe meer maatschappelijke verbanden eroderen en hoe meer normloosheid er groeit.
Andere studies wijzen uit dat landen waar de ongelijkheid het grootste is ook lijden aan de grootste aantasting van de biodiversiteit.
Ongelijke verdeling van de welvaart remt volgens onderzoekers van het IMF, de groei van de economie. Veel mogelijkheden van de bevolking worden niet benut. Regeringen zijn meer bezig met hervormingen wat een eufemisme is voor bezuinigingen, in zorg, onderwijs, infrastructuur en veiligheid. Docenten, verplegers en agenten zijn meer bezig met niet bezwijken onder de werkdruk en markthandelaren en mensen die een zaakje beginnen zijn meer bezig met overleven dan dat zij hun energie en creativiteit steken in activiteiten die ten goede komen van de hele maatschappij.
Een evenwichtigere verdeling van het aardse vermogen over alle mensen, is dan ook een van de dingen die er in de 21e eeuw moet gebeuren en daarmee een vette kluif voor de huidige jonge economen.

Oorzaken van ongelijke verdeling van vermogen

Economie is een ingewikkeld systeem dat vrijwel door niemand begrepen wordt. Laat staan dat een wereldwijde crisis zoals in 2008, door iemand te voorspellen was.

Doorredenerend op deze ingewikkeldheid van economie, is het moeilijk iets te zeggen over de oorzaak van de ongelijke verdeling van vermogen. Echter gezien de aantasting van het sociale weefsel van de menselijke samenleving door aan de ene kant extreme rijkdom en aan de andere kant miljarden mensen die vrijwel aan alles gebrek hebben, is het wel noodzakelijk te komen tot een veel evenwichtigere verdeling van vermogen, welvaart en welzijn over alle mensen.

Om dat proces in gang te zetten is het noodzakelijk proberen te achterhalen hoe het komt dat Bill Gates een leger mensen in dienst heeft, dat bezig is zijn kolossale vermogen uit te delen aan goede doelen maar desondanks in een toenemend tempo steeds meer miljarden bezit. Daarnaast moeten we proberen te achterhalen hoe het komt dat de armoede wereldwijd gegroeid is.

Hoe komt het dat de een veel rijker is dan de ander? Is de rijke sterker en slimmer? machtiger? Is hij meer toegewijd en werkt hij harder? Heeft hij meer geluk? Heeft hij minder last van zijn geweten? Buit hij anderen uit? Is hij een vrek?

Thomas Piketty, een Franse econoom die veel historisch en statistisch onderzoek heeft gedaan naar de ongelijke verdeling van welvaart, heeft hieruit geconcludeerd dat kapitaal, door onder andere rente inkomsten, harder groeit dan de economie in zijn algemeenheid en dat deze ongelijke groei uiteindelijk lijdt tot een ongelijke verdeling van welvaart.
In de visie van Piketty zou de stijging van de ongelijkheid drastisch aangepakt moeten worden vooral door hoge erfenissen en hoge vermogens zwaarder te belasten.

De uitdaging voor de eenentwintigste eeuw

Ondanks dat sinds 1950 de levensverwachting van mensen gestegen is van 48 naar 71 en ondanks dat sinds 1990 het aantal mensen dat in extreme armoede leeft en rond moet komen van $1,90 per dag met de helft is afgenomen en 2 miljard mensen toegang kregen tot veilig drinkwater en sanitair bij een groei van de wereldbevolking van 40%, is er niet alleen goed nieuws.

• 1 op de 9 mensen op aarde, heeft niet voldoende te eten.
• 1 op de 4: 2 miljard mensen moet het doen met minder dan $3,- per dag.
• 1 op de 8: 70 miljoen jongeren is werkeloos.
• 1 op de 6 kinderen tussen 12 en 16 is niet op school. De meesten van hen zijn meisjes.
• In 2015 stierven meer dan 3 miljoen kinderen onnodig aan behandelbare diarree en malaria
• in 2015 bezaten de 1% rijkste mensen op aarde meer dan de 46% andere aardbewoners
• In rijke landen is BNPBNP vijftig keer groter dan in arme landen.
• In de crisis van 2008 verloren vele miljoenen mensen hun baan, inkomen spaargeld en woning.
• 40 % van de mensen wereldwijd leven in landen met enorme inkomensverschillen.
• 50 % van de mensen wereldwijd heeft geen politieke stem.
• 1 op de 3 mensen heeft geen toegang tot een toilet.
• 1 op de 11 heeft geen toegang tot veilig drinkwater.
• 2 op 3 zal in 2025 wonen in een gebied met tekorten aan zoet water.
• 9 van de 10 mensen ademen verontreinigde lucht in
(Bron WHO: 2 mei 1918)
• 7 miljoen mensen sterven door COPD, CVA , beroerte, longkanker etc. aan verontreinigde lucht(WHO 2918-05-02)
• De temperatuur op aarde is 0.8 graden Celsius gestegen en zal omstreeks 2100 met 4 graden gestegen zijn. Atollen zoals de Marshall Eilanden en de Solomon Eilanden zullen dan verdwijnen
• 40 % van de aardse landbouwgrond is ernstig in kwaliteit gedaald
• 80 % van de capaciteit van de aarde is over bevist.
• In 2050 zal er meer plastic in de oceaan zijn dan vis
• Sinds 1970 is het aantal zoogdieren, vissen, reptielen en amfibieën en vogels met de helft afgenomen.
• Sinds 1970 is het aantal wilde dieren met 60% afgenomen.
• Elk jaar verdwijnt 1,2 keer de oppervlakte van Nederland aan bos en oerwoud door kap of brand. De Correspondent 16 januari 2017 Dit ondanks nieuwe aanplant. Bovendien duurt het 40 jaar, tot enkele eeuwen voor een bos volgroeid is.
• 25% van alle planten en dieren wereldwijd wordt binnen enkele tientallen jaren met uitsterven bedreigd.
• Het aantal mensen werd in 2017 op 7,3 miljard geschat en zal rond 2050 de 10 miljard bereikt hebben
• De middenklasse: nu 2 miljard mensen, in 2030 5 miljard mensen geeft $10 tot $100 per dag uit. De vraag naar allerlei producten en de belasting op de aarde en het klimaat, zal hierdoor enorm toenemen
• De fossiele brandstoffen raken ooit op. Hoewel er nog grote voorraden kolen zijn, aardgas en olie, neemt het tempo waarmee de brandstofvoorraden gebruikt steeds verder toe. Zeker sinds economieën zoals die van China en India steeds sneller groeien.
• De schone energie zoals zonne- en wind energie voldoet niet aan de energiebehoefte.
• De schone energie is niet duurzaam in die zin dat zonnepanelen, windturbines en lithiumbatterijen, een beperkte levensduur hebben en niet herwinbaar zijn. Er zijn in feite nieuwe materialen en fossiele energie nodig om ze te vervangen.
• Belangrijke hulpbronnen van de aarde raken op: de ertsen en houtvoorraden.

Waterstof wordt gezien als een schone vervanger voor fossiele brandstoffen maar de huidige productie is allerminst schoon.

De invloed van economie

De invloed van economie is groot. In het Witte Huis van de VS telt het advies van economen als het belangrijkste. In 1968 werd er zelfs een Nobelprijs voor economie ingesteld. Economen zitten in allerlei actualiteitenprogramma's om het publiek te informeren over hoe de wereld er in financieel en economisch opzicht voorstaat. Ondanks dat economen vaak crises niet zien aankomen, blijven publiek, overheden, banken en de VN heilig vertrouwen in wat economen te vertellen hebben. Economen zijn de nieuwe hogepriesters in een wereld zonder religie.
Raworth, heeft wat minder vertrouwen in het orakel econoom, wanneer het aankomt, op het oplossen van wereldwijde economische crises, de ongelijke verdeling van voedsel, geld en de klimaatcrisis. Dit omdat de economische modellen die wereldwijd aan studenten onderwezen worden, verouderd zijn en te herleiden zijn tot negentiende eeuwse opvattingen over economie. Opvattingen die geen antwoord zijn op de tegenwoordige problemen.

retour economie

In haar jeugd, werd Raworth geraakt door de beelden op TV van hongersnood in Ethiopië, de milieurampen zoals het gat in de ozonlaag, de olieramp in de ongerepte arctische wateren van Alaska door de olietanker Exxon Valdez en het vrijkomen van 40 ton methylisocyanaat (MIC) van Union Carbide, in Bhopal, een gas dat meer dan 50.000 slachtoffers eiste, waarvan 15000 doden.

Raworth nam zich voor, Oxfam te helpen, een einde te maken aan de ongelijkheid en armoede in de wereld. Economie leek haar het aangewezen instrument. Daar economie geen handvatten bood om deze problemen aan te pakken, verliet zij Oxford, na 4 jaar studie, een illusie armer. Zij werkte hierna in Zanzibar, met vrouwelijke ondernemers die hun onderneming financierden met microkredieten (barefoot entrepreneurs). Vervolgens werkte zij 4 jaar voor de VN in New York en daarna 10 jaar voor Oxfam.
Haar moederschap van een tweeling, deed haar beter dan ooit beseffen, hoe moeilijk de problemen van ouders zijn in landen met erbarmelijke omstandigheden. Zij besloot, haar werk als econoom, aan de universiteit van Oxford te hervatten en zich te richten op het welzijn van alle aardbewoners en de aarde zelf. Hieruit ontstond het model van de donut economie. Dit model propageert Raworth sindsdien als een evangelist overal waar zij op de wereld komt.

De kracht van beelden

In de loop van de tijd heeft Rawort het model van de donut economie met haar studenten, in Oxford en vele anderen, nader uitgewerkt. De vrucht daarvan is dit boek en vele initiatieven wereldwijd die de economie een nieuwe weg op proberen te stuwen.
Raworth wijst op het belang van het uitbeelden van haar model als een donut. Mensen zijn gevoelig voor beelden. een beeld zegt meer dan duizend woorden. Het inzicht dat beelden belangrijk zijn om mensen te beïnvloeden is al heel oud. De vroege kerkvaders realiseerden zich al dat mensen eerder tot religie worden aangetrokken door beelden. Het evangelie in de kerken werd daarom uitgebeeld door muurschilderingen en gebrandschilderd ramen. Martelaren, mensen die gestorven zijn voor het geloof worden vereerd met iconen en standbeelden. Op pleinen zie je vaak standbeelden van mensen die iets belangrijks voor de gemeenschap hebben gedaan. Onze tijd is doordrenkt van beelden en symbolen via de TV, Internet, YouTube, Facebook, reclame stripboeken en posters.
Sommige beelden zijn iconisch. Iedereen weet hoe een donut er uit ziet. Het is daarom makkelijker je voor te stellen dat de buitenste ring van een donut de uiterste mogelijkheden zijn van de aarde en de binnenste ring een sociaal fundament is dat niemand mag ontberen. Door je voor te stellen hoe een gewenste situatie van mensen, de aarde en hun toekomst er uit zou moeten zien kun je ook beter nadenken hoe je dit moet verwezenlijken.
. Een dergelijk nieuw beeld is noodzakelijk voor economen en mensen om los te komen van eerdere krachtige verbeeldingen van mogelijke werkelijkheden. zoals de curve van vraag en aanbod, die door Marshall populair werd en het circulaire stroomdiagram van Paul Samuelsonook. Wat te denken van de mens als homo economicus, solitair, berekenend, onverzadigbaar en competitief. Adam Smith noteerde in 1759 dat mensen uit eigen belang, geneigd zijn dingen te verkwanselen te ruilen en uit te wisselen.
Zonder een nieuw beeld van de economie in vorm van de donut, is het niet zo eenvoudig los te komen van deze gevisualiseerde modellen. Een nieuw makkelijk te begrijpen beeld zoals dat van de donut economie is absoluut noodzakelijk omdat dit veel aanknopingspunten biedt in welke richting er gedacht en gehandeld moet worden in de toekomst.

Zeven taken voor de economen in de 21e eeuw

1. Verander het doel.
Raworth stelt dat economen en mensen zich moeten richten op de welvaart en welzijn van alle aardbewoners, mensen, flora en fauna en de planeet zelf. Tot nu toe waren economen en politici, teveel en misschien, vooral gericht op de de groei van het BNP. Hierdoor was er minder of weinig aandacht voor de groeiende ongelijkheid in inkomen en bezit, minder aandacht voor het milieu waarvan wij afhankelijk zijn.

De “donut economie”, dient te bevorderen dat alle aardbewoners gevrijwaard te worden van tekorten aan voedsel, kleding, onderdak, schoon drinkwater sanitair, energie, inkomsten, werk, onderwijs, geneeskundige hulp, discriminatie, willekeur van bestuurders, onveiligheid en sociale uitsluiting. Deze grens waar mensen niet onder mogen zakken noemt Raworth het sociale of gezamenlijke fundament. Mensen dienen zich allemaal te bevinden op een veilige en rechtvaardige plek.
Dit gezamenlijk sociale fundament dient geschraagd te worden door gemeenschappelijke voorzieningen zoals zorginstellingen, ziekenhuizen, scholen, politie, een gekozen bestuur, een justitieel systeem, het gemeenschappelijk ontwerpen, creëren van infrastructuur.
De donut economie dient de productie van voedsel, kleding en spullen circulair en duurzaam te maken. Afval zal in de donut economie niet meer bestaan. Wanneer producten niet meer door mensen gebruikt worden, dienen zij geschikt te zijn om in de kringloop van de natuur en aarde te worden opgenomen.

2. probeer het grote geheel te zien.
Toekomstige economen moeten hun werk niet alleen in dienst stellen van de markteconomie en de groei van het bruto nationaal product. Zij dienen hun werk af te stemmen op verdeling van welzijn van het levende web van de aarde en de hele samenleving. Het kan alleen goed gaan met de economie wanneer het goed gaat met de aarde en de samenleving van alle mensen.
Volgens Raworth, moet toekomstige economen zich niet laten verleiden tot louter economische visie. Een dergelijke benadering te beperkt. Je moet proberen te komen tot een visie die meer invalshoeken heeft. Je zou dit een totaal visie kunnen noemen of een holistische visie. Toekomstige economen dienen daarom ervoor te zorgen dat er bij hun werk, rekening gehouden wordt met de samenhang van het grote geheel. Raworth noemt een aantal bepalende en sturende gebieden die allen invloed hebben op de welvaart. het welzijn, de samenleving en de wereld om ons heen.

Een belangrijke spelers in dat grote geheel is de staat, die verantwoordelijk is voor gemeenschappelijke openbare voorzieningen zoals energie- en waterleiding bedrijven, zorginstellingen, onderwijs, communicatienetwerken ministeries, provinciehuis, stadhuis, het gemeentehuis, het buurthuis, rechtbanken, politiekantoren, scholen, bibliotheken, wegen, spoorwegen, vliegvelden.
Een andere belangrijke speler is het financiële systeem. Het financiële systeem hoort op de eerste plaats dienstbaar te zijn. Geld hoort voortdurend te circuleren en geïnvesteerd te worden in innovaties, ontwikkeling en onderhoud van infrastructuur, het welzijn en de ontwikkeling van mensen. Geldschepping is dus op de eerste plaats een taak van de staat of van de gemeenschap.
Er dient bij economen van de 21e eeuw, een besef te zijn dat de markt economie, het levende web van de aarde en de samenleving positief of negatief kan beïnvloeden en dat de samenleving, die bestaat uit talloze wederkerige relationele netwerken die zorgen voor samenwerking, regels, normen en samenhang van het grootste belang is voor het functioneren van de economie. De politicoloog Robert Putman stelt: "sociaal kapitaal maakt ons slimmer, gezonder, rijker en beter in staat tot het besturen van een rechtvaardige en stabiele democratie" Er is echter ook het gevaar dat de markteconomie de onderlinge samenhang van de maatschappij kan uithollen.
De aarde is het web van leven en is een gesloten systeem. Wat verloren gaat komt niet meer terug. Fossiele brandstoffen, metalen, gewassen, drinkwater, vruchtbare bodem en biodiversiteit zijn eindig en wanneer deze verloren gaan door verkeerd gebruik, keren zij niet meer terug.
Bij gebruik en productie, dien je daarom geen afval te produceren maar materialen die teruggegeven kunnen worden aan de natuur.
De markt is efficiënt in technische oplossingen maar floreert alleen doordat de wegen, havens, vliegvelden en andere infrastructuur, onderwijs, universiteiten en wetenschappelijk onderzoek dit mogelijk maken. Apple had bijvoorbeeld zijn iphone en ipad nooit kunnen maken wanneer er geen wetenschappelijk onderzoek van universiteiten aan voorafgegaan was. Hetzelfde kan gezegd worden over de talloze patenten waar medicijn fabrikanten, miljarden aan verdienen. Of over de grote moloch Amazon die tegenwoordig een belangrijk deel van de handel in gebruiksgoederen en boeken controleert.
Instellingen zoals de VN hebben het overzicht op de conditie van de zee, de lucht de oerwouden, Antarctica en de noordpool, datgene waar iedereen van afhankelijk is en iedereen toebehoort. Zij dienen daarom ondersteund te worden in de zorg voor de aarde als geheel.
Macht is een abstract begrip maar doordrenkt alles. Macht hoort niet het domein te zijn van de grote supernationale bedrijven of de rijken der aarde maar behoort aan de staten en de VN.

3. Koester de menselijke aard.
Economen stellen mensen vaak voor als een homo economicus: Berekenend,op eigen voordeel uit, egocentrisch, competitief en onverzadigbaar. Dat geeft een eenzijdig beeld van mensen, stelt Raworth. Premier van Nederland, Rutte (29-05-2015) spreekt van de "dikke ikke" en verwijst o.a. naar de inhaligheid van bankiers. Wanneer je echter voortdurend zo'n beeld blijft schetsen van mensen, is het moeilijk te zien dat mensen zoveel meer zijn en zie je daardoor ook allerlei oplossingen over het hoofd.
Raworth geeft een voorbeeld van een experiment, waar men laat zien, in hoeverre taal gedrag kan sturen richting homo economicus. Managers van een bedrijf werden gevraagd raadsels op te lossen met daarin woorden zoals "profijt ", "kosten" en "groei". Wanneer hen daarna gevraagd werd naar de behoeften van hun collega’s, toonden zij, vergeleken met collega's die deze raadsels niet hoefden op te lossen, minder empathie en waren zelfs bezorgd, toewijding aan anderen te tonen omdat dit niet professioneel zou zijn.
Wij kennen dit ook van sommige politieke partijen die het hebben over belastingdruk en belastingverlichting. Trouwens het woord belasting zelf drukt ook niet uit waarvoor het eigenlijk zou moeten staan; solidariteit en gezamenlijk financieren en algemeen belang. Raworth wijst er op, dat in het taalgebruik van tegenwoordig, het woord consument, voor velen, een veel groter gewicht heeft gekregen dan het woord burger; een woord dat heel andere waarden uitdrukt.

Economen dienen een nieuw beeld te schetsen van de mensen en niet meer te spreken van de consument, concurrent, collega en de producent. In het nieuwe portret dienen zij te spreken over de mens, de burger, de hoeder, de zorgzame, de afhankelijke, de saamhorige, de onbaatzuchtige, de leraar, de leerling, de beschermer, de vrijwillige, de stemmer, de rechtvaardige, de vooruitziende, de stuurman/vrouw, de ouder, het kind, de zaaier en oogster, de vertrouweling, de vaardige en de creatieve.

Wanneer je mensen zo verbeeldt en ziet, zul je mensen ook stimuleren en de gelegenheid geven te zijn zoals dat beeld. Wanneer mensen de kans krijgen zich te manifesteren in al hun eigenschappen zal de homo economicus nog slechts een facet zijn en niet het allesbepalende zelfbeeld. Economen van de 21e eeuw zullen zichzelf en anderen gaan aanspreken op eigenschappen zoals empathie, wederkerigheid, zorgzaamheid, behulpzaamheid, omzichtigheid, vooruitziendheid, bedachtzaamheid, afhankelijkheid van elkaar, onbaatzuchtigheid, wijsheid en het besef dat wij afhankelijk zijn van de natuur en de aarde.

4. Voorzichtig met systemen.
De economen van de 21e eeuw, dienen zich volgens raworth te realiseren dat economie niet te sturen is, door modellen die gebaseerd zijn op mechanica. Een van die modellen waarop economen, zich nog steeds op baseren is de zogenaamde wet van vraag en aanbod. Men meent dat prijzen of lonen, van invloed zijn op vraag en aanbod van een product. Hoe minder er van iets is ten opzichte van het aantal mensen dat dit product wil kopen, hoe hoger de prijs zal zijn. Hoe minder mensen het zullen kopen. Hoe meer er van iets is ten opzichte van het aantal mensen dat wil kopen, hoe lager de de prijs zal zijn.
Hoe logisch dit ook lijkt, toch kunnen en mogen economen er niet alleen van uit gaan dat de vraag het aanbod stuurt of omgekeerd. Ondanks alle economische evenwicht modellen - en waarschijnlijk door een heilig geloof dat men wel wist hoe economie werkt -, was geen enkele econoom in staat, de crisis van 2008, te zien aankomen, laat staan te voorspellen.

Raworth stelt dat het beter is economie te beschouwen als een complex organisch systeem dat uit veel subsystemen en sub sub systemen bestaat. Deze systemen beïnvloeden elkaar wederkerig, doordat zij op allerlei manieren met elkaar verbonden zijn, deels zelf organiserend, deels hiërarchisch. Wanneer je je realiseert dat economie functioneert als een complex systeem, realiseer je je ook dat het sturen van economie een hachelijke zaak is. Klein lijkende gebeurtenissen kunnen grote gevolgen hebben. Toen de grote vernieuwer Elon Musk. van Tesla, SpaceX en de hyperloop, via een Twitter, in augustus 2018, opmerkte dat hij mogelijk het bedrijf Tesla van de beurs zou halen, begonnen grote investeerders in hoog tempo Tesla aandelen te kopen waardoor de prijs in enkele dagen met meer dan 10% steeg. Toen de Amerikaanse president, Trump in oktober 2018 opmerkte dat de moord op een journalist grote gevolgen zou hebben en wees naar Saoedi Arabië, kelderde wereldwijd de koersen van aandelen.

Economen dienen daarom te streven naar inzicht in de werking van systemen. Een aantal kenmerken van systemen, kunnen economen een inzicht geven bij het nemen van beslissingen.
Een systeem heeft een zichzelf versterkend effect. Een voorbeeld daarvan is, dat de systemen geld, macht en bezit accumuleren. Dat blijkt uit het groeien van rijkdom en macht bij een naar verhouding zeer kleine elite en een enorme toename van gebrek bij een groot deel van de wereldbevolking.
Systemen hebben naast een versterkend effect een balancerend effect.
Dat betekent dat de huidige ongelijke verdeling, van vermogen en macht, op een bepaald niet te voorspellen moment, gebalanceerd worden. De crisis van 2008, was een voorbode van een dergelijke correctie, waarbij enorm veel kapitaal vernietigd werd
Wanneer je de systemen accumulatie van geld en macht naast het systeem aarde zet, zie je dat de aarde in toenemende mate natuurlijke hulpbronnen verliest ten opzichte van de rijkdom die op sommige plaatsen en bij sommige mensen accumuleert. Het gaat bij de aarde om verlies van biodiversiteit,landbouwgronden, verlies van zeldzame metalen, verlies van levenbrengende oceanen, verlies van schoon drinkwater, verlies van schone lucht e.d.
Dan kan het balancerende effect wel eens heel hard uitpakken voor de mensheid.

Wanneer je tot het besef komt dat wij met zijn allen en de aarde een zeer complex systeem vormen, dan is het volgens Raworth goed als economen van de 21ste eeuw een aantal ethische regels dienen:

• Streef naar menselijk welzijn, afhankelijk van een bloeiend web van leven.
• Dien de gemeenschap door haar autonomie te respecteren, en je te verzekeren van haar betrokkenheid en instemming, daarbij bewust van de ongelijkheid en verschillen.
• Wees voorzichtig met beleid en probeer lijden van de meest kwetsbaren te voorkomen.
• Erken de tekortkomingen van modellen.

5. ontwerp om te verdelen.
Over de noodzaak het inkomen en de welvaart zo te verdelen, dat geen enkele aardbewoner gebrek heeft aan fundamentele zaken zoals onderdak, voeding, drinkwater, sanitair, werk, inkomen, politieke invloed, veiligheid, gegarandeerd, in rechten en een juridisch systeem en onderwijs, is al het nodige gezegd.

Economen van de 21e eeuw hebben de taak een systeem te ontwerpen dat komt tot een gelijke verdeling van welvaart over velen. Veel instrumenten om dit te bereiken zijn al bekend maar dienen opnieuw ontworpen te worden en toegepast. Genoemd zijn: progressieve inkomstenbelasting, vermogensbelasting, erfbelasting en dividendbelasting, een basis inkomen voor iedereen en grenzen aan salarissen en bezit. Gebruik hier echter niet meer het woord belasting maar het woord deel of delen.

VN, Staten Steden en lokale gemeenschappen de VN dienen controle krijgen over geldcreatie wetenschappelijk onderzoek, robotisering, productiemiddelen, multinationale ondernemingen en het beheer van landbouwgronden, infrastructuur, onderwijs, de manier hoe de zorg verdeeld wordt en de veiligheid geregeld.
De overstap naar een cirulaire economie die de grenzen van de aarde respecteert, is een enorme klus en verantwoordelijkheid, die alleen gerealiseerd kan worden wanneer hij verdeeld wordt over de handen van allen.

6. Produceer alleen wat je kunt hergebruiken.
Economen hebben weinig mensenkennis. Zij hebben lang gedacht dat, stijging van welvaart en gemiddeld inkomen. gepaard zou gaan met een stijging van het bewustzijn dat milieuvervuiling een halt toegeroepen moet worden. Dus zouden mensen op den duur zelf beter voor het milieu gaan zorgen.
Landen met een sterk stijgende welvaart zoals India en China, leren ons echter dat het daar wat betreft verlies van landbouwgronden, de verkeerde kant op gaat.
Kijken wij naar Europa en Noord Amerika dan zien wij een enorm consumentisme. Van alles tot voedsel toe, wordt teveel geproduceerd en veel teveel belandt als afval in het milieu of wordt geexporteerd naar Afrika en landen als China en India. De landen in Europa en Noord Amerika vormen de grootste belasting voor de aarde. De landbouwgronden; bijvoorbeeld in Nederland, hebben te maken met sterke overbelasting van nitraten en fosfaten. De biodiversiteit van het bodemleven in de grond is kleiner dan ooit. Groter dan ooit, is de verontreiniging van het oppervlaktewater. De recente "Hoofdlijnen visie: ministerie v landbouw, natuur en voedselkwaliteit" wil een ommekeer teweeg brengen aan deze rampzalige overbelasting van landbouwgronden, maar Wordt door de boeren die dit beleid moeten gaan uitvoeren met grote scepsis bekeken.

Een belangrijke taak voor de mensheid van de 21ste eeuw, is het opruimen van de enorme vuilnisbelt, die gecreëerd is door producten die na gebruik, weggegooid worden. Een bekend voorbeeld is de plastic soep in de oceanen. Deze weggooi producten en het eindeloos potverteren van de aardse hulpbronnen hebben ons ook geleerd, dat er een eindigheid is. Op een bepaald moment ga je ten onder in de rommel.
De bodem van de hulpbronnen die de aarde de mensheid tot nu toe heeft verschaft is in zicht. Indien de mensheid nog iets wil overhouden zal radicaal afgestapt moeten worden van het produceren van afval. Alles zal hergebruikt moeten kunnen worden. Wanneer dingen niet hergebruikt worden moeten ze teruggegeven kunnen worden aan de aarde zonder de aarde te belasten.

7. Geloof niet meer in groei.
Wat wij volgens Raworth nodig hebben is een economie waarin wij gedijen, zonder de afhankelijkheid van groei.
Dit omdat de sterke groei van het brutonationaal product heeft geleid tot uitputting van kostbare bodemschatten, verzuring van oceanen door de enorme co2 uitstoot, teloorgang van landbouwgronden door overmatig gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen(gewasbeschermingsmiddelen), sterke vermindering van biodiversiteit, vervuiling van het milieu met kunststof producten, chemische afvalstoffen, vermindering van de drinkwatervoorraad, sterke uitstoot van CO2 die een stijging van de temperatuur veroorzaakt, stijging van de temperatuur die sterke droogtes overstromingen orkanen en weer anomalieën veroorzaakt zoals de recente hagelbui in Italië met hagelstenen zo groot als sinaasappels. Hoewel Raworth dit nergens in haar boek zegt, krijg je door alle cijfers en aanwijzingen over de gevolgen van de groei van het BNP, sterk de indruk dat dit uiteindelijk zal leiden tot het uitsterven van de mens of in ieder geval een groot deel van de mensheid.
Raworth wijst er op dat er nog steeds een groot geloof is in de voordelen van de groei van het BNP. Een geloof dat religieuze afmetingen heeft. Bekend is dat rotsvast een geloof moeilijk te verslaan is of om te buigen.
Gaan de mensen als lemmingen hun ondergang tegemoet omdat hun focus teveel gericht is op één geloof en één wens? Meer meer en meer? Langzaam lijkt bij velen het besef te ontstaan dat de mensheid actie moet ondernemen om een dreigende ondergang te voorkomen. Tot nu toe hebben mensen voortdurend oorlogen gevoerd, echter de oorlog met kernwapens is er tot nu toe nooit gekomen. Waarschijnlijk ligt hieraan ten grondslag, dat er een algemeen besef is, dat een kernoorlog de ondergang van iedereen zal inluiden en dus niet te winnen is.
Het geloof in groei, is ondanks besef dat het mis gaat met de aarde en dus ook met de mensen, echter nog tot in de haarvaten van de economen en de mensheid aanwezig. Men voegt er waarschijnlijk daarom bezweringen aan toe zoals, groene groei en duurzame groei.
Beseffend dat mensen een geloof niet snel laten varen, hoopt Raworth, dat mensen hun aandacht veel sterker gaan richten op duurzaamheid, circulair denken en verdeling dan op de aandacht voor groei.

Wat kun je zelf doen?

Wat kun je zelf doen als je die enorme taak ziet die op de mensheid af komt? Raworth zegt hierover in een interview met Maartje Laterveer in de Volkskrant 9-12-2017:
'Ik heb geen directe oplossingen. kijk wat je kunt doen in de verschillende rollen die je vervult. Uiteindelijk geloof ik niet, dat het aan consumenten is om hun gedrag te veranderen. De omslag zal van beleid moeten komen en van bedrijven. Maar intussen kun je als individu al in actie komen. Het is de uitgelezen tijd om je af te vragen: oké, hoe kan ik mijn leven veranderen? Geef ik vlees op, verander ik mijn stemgedrag, ga ik me lokaal nuttig maken, stap ik niet meer in het vliegtuig, doen we de auto weg en nemen we SnappCar? Zulke veranderingen kunnen voelen als een groot persoonlijk offer, maar ik weet uit eigen ervaring dat het bijzonder prettig kan zijn om jezelf te bevrijden van bepaalde dingen die je als vanzelfsprekend ervaart. Als gezin gaan wij niet op vliegvakantie - we reizen per trein door Europa. We hebben geen droger thuis en we doen de afwas met de hand - met zo min mogelijk water. Toen mijn tweeling nog klein was, kocht ik hun speelgoed en kleren grotendeels bij tweedehandszaken - en ze hadden geweldig speelgoed en kleren. Ook onze meubels zijn grotendeels tweedehands - en we hebben een geweldig huis. In 2018 willen we onze auto de deur uit doen. Het zijn allemaal niet heel bijzondere veranderingen. Ze voelen inmiddels als normaal.’
Tot zover Kate Raworth over wat je zelf zou kunnen doen. Zij verwijst naar de mogelijkheid om te stemmen op een partij die het dichts in de buurt komt van het nastreven van het redden van de aarde en het komen tot een verdeling van welvaart. Natuurlijk staat het in een vrije democratische samenleving ook iedereen vrij, zich aan te sluiten bij een vakbond, een belangengroepering of politieke partij. Samen sta je sterk. Verder kun je natuurlijk ook lobbyen voor een beter milieu. Schrijf brieven en e-mails aan volksvertegenwoordigers. Dat doen grote bedrijven ook en niet zonder succes. Maak gebruik van sociale media om je standpunt en ideeën te verspreiden. Dat klinkt als een druppel op een gloeiende plaats maar veel druppels vormen een emmer en veel emmers zullen de gloeiende plaat afkoelen.
Kate Raworth heeft een boek geschreven en inmiddels gaan wereldwijd veel deuren in bedrijven, landen overheden, VN, en politiek voor haar open om haar verhaal te vertellen.
Is dit alles niets voor jouw? Misschien kun je dan beginnen de aarde te sparen door minder gebruik te maken van de vele plastic verpakkingen in de supermarkt. Afgelopen november 2018 kwam ik in het AD de volgende tekening tegen met alternatieven voor plastic.

Wat doet de Nederlandse regering

In Nederland is er door de focus op economische groei een zorgelijke situatie ontstaan in de landbouw- en veeteelt. Bekend uit de media is de hoge stikstof uitstoot waarvoor deze bedrijven verantwoordelijk zijn. In 2019 oordeelde de Raad van State daarom dat er een groot aantal bouwprojecten stil gelegd diende te worden. In de politiek waren geluiden te horen dat de landbouw en veeteeltbedrijven drastisch zouden moeten gaan inkrimpen met enorme boerenprotesten als gevolg. De aangekondigde maatregelen werden schielijk ingetrokken. Daarnaast is ook de bodem er zorgelijk aan toe vanwege te hoge fosfaatconcentraties. Voor wat betreft de stikstofproblematiek zit de overheid voorlopig met de handen in het haar. Voor wat betreft de bodemproblematiek en een ander economisch beleid publiceerde het ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit in 2018 deze visie. Ook dit voorgenomen beleid, staat nog maar nauwelijks op de rails. Ondertussen kwamen bouwbedrijven vanwege stilgelegde projecten steeds meer in de problemen. Ook deze sector besloot daarom 30 oktober 2019 tot een grootschalig protest op het Malieveld in Den Haag.

De groeiende ongelijkheid in vermogen onder de bevolking wordt nauwelijks aangepakt. Wat betreft de schuldenproblematiek van een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking komt er behalve voornemens geen gedwongen uithuiszetting meer te laten plaatsvinden, vroegtijdig opsporing van problematische schulden en schuldhulpverlening door gemeentes, sanering van incassobureaus en een ander systeem voor het falend toeslagen systeem, tot nu toe niets van de grond

Tot slot

Wellicht was het inleidend artikel een hele kluif. De echte kluif is natuurlijk het boek de Donut Economie zelf. Wanneer dat teveel gevraagd is kunt u zich beperken tot de samenvatting per hoofdstuk hieronder.
Ik hoop dat dit boek u zal inspireren samen met anderen de mouwen op te stropen en een bijdrage te leveren aan het tot stand komen van de donut economie.

Inhoud:

Inleiding en samenvatting Doughnut Economics
1. Verander het doel van economie
2. Kijk naar het volledige plaatje
3. Koester de menselijke aard
4. Doorgrond systemen
5. Hoe verdeel je welvaart?
6. Maak alleen wat je kunt hergebruiken
7. Agnostisch over groei
8. Donut economie kan de mens en de aarde redden

Literatuur

CBS, (2016)Welvaart in Nederland. inkomens, bestedingen en vermogens van huishoudens en personen.
Groot, Maria, RIKILT Wageningen UR, Gerdien Kleijer-Ligtenberg, IEZ, Tedje van Asseldonk, IEZ, Stalboekje Varkens 2016, Handboek voor natuurlijke varkensgezondheidszorg met kruiden en andere natuurproducten, BAS nummer BO-20-009-025, RIKILT Wageningen, Uitgave 2016.701
Landbouw, natuur en voedsel: waardevol en verbonden. Nederland als koploper in kringlooplandbouw, Uitgave van: Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Postbus 20401, 2500 EK Den Haag, september 2018
Piketty, T. (2014). Capital in the twenty-first century. Belknap Press, Cambridge Massachusetts.
Raworth, Kate, Doughnut Economics, Seven Ways to Think Like a 21-st Century Economist. Random houseBusiness Books, London, (2017)
Shorrocks, Anthony, Davies, Jim, Lluberas, Rodrigo, Global Wealth Report 2017, Research Institute Credit Suisse, Zurich Zwitzerland.
Tittonell P.A., Landbouw ecologisch intensiveren, Persbericht n.a.v inaugurele rede Farming Systems Ecology. Towards ecological intensification of world agriculture,Wageningen University research, 2013-05-14.
Schils R. 30 vragen en antwoorden over bodemvruchtbaarheid, Wageningen UR, 2012

websites:

wat is biodiversiteit?
Cancer research UK
Dakloze kinderen in Nederland? Jazeker en dat aantal neemt snel toe, merken ze bij dnoDoen in Noord-Holland
World Health Organization, Cardiovascular diseases
Compassion in World Farming
63 % of-americans dont have enough savings to cover a $500, emergency
Groen kennisnet
Kwetsbare groepen steeds verder in de knel 21-08-2019
23-08-2019 NOS:aantal daklozen in tien jaar meer dan verdubbeld
23-08-2019 CBS: Aantal daklozen in tien jaar meer dan verdubbeld
20-08-2019 Persbericht: Vereniging Nederlandse voedselbanken: meer mensen maken gebruik van de voedselbanken
Trouw, 30-10-2019: Banken helpen met het voorkomen van schulden
Xenius:zu gut für die Tonne
Waterstof kan energietransitie vertragen

Video

Boeren voor natuur(17 minuten)